Heneral Luna

DIRECTOR: Jerrold Tarog  LEAD CAST:  John Arcilla, Mon Confiado, Mylene Dizon, Epi Quizon, Paulo Avelino, Bing Pimentel, Arron Villaflor  SCREENWRITER:  E.A. Rocha, Henry Hunt Francia, Jerrold Tarog  Cinematographer: Pong Ignacio  PRODUCER:  E.A. Rocha  EDITOR:  Jerrold Tarog  MUSICAL DIRECTOR:  Jerrold Tarog  GENRE:  Biopic, historical action   DISTRIBUTOR:  Quantum Films  LOCATION:  Philippines

Technical assessment: 4

Moral assessment: 3

CINEMA rating: V14

Bagama’t nasa Pilipinas na ang mga Amerikano noon, hindi pa rin malimi ng bagitong gobyerno ng Pilipinas ang tunay na motibo ng mga Kano.  Si Heneral Antonio Luna (John Arcilla), ang namumuno ng puwersa militar ng Pilipinas at tagapayo ng Pangulong Emilio Aguinaldo (Mon Confiado), ay walang tiwala sa mga Amerikano.  Sa ganang kanya, dapat unahan ang mga Amerikano, tirahin na ang mga ito bago pa lumawak at humigpit ang kapit nito sa bansa—ngunit hindi sasang-ayon sa kanyang pananaw ang ilang miyembro ng kabinete, lalo na yaong mga interesadong makipagnegosyo sa mga Amerikano.  Mangyayari ang nakikinita ni Heneral Luna—digmaan sa pagitan ng mga Philipino at mga puting dayuhan.  Maninindigan si Luna sa gitna ng gulo at sa kabila ng pagiging pasaway ng ilang tauhan sa militar.

Kahanga-hanga ang pagpili ng mga nagsiganap sa Heneral Luna, hindi lamang dahil sa matalino at taos-pusong pagganap ng mga ito kungdi pati na rin sa kanilang mga anyo.  Sapagka’t kamukhang-kamukha ng mga pangunahing aktor ang mga tauhang kanilang ginagampanan, lumalabas na buhay at makatotohanan ang pelikula.  (Ano kaya ang naging resulta kung ang napiling Luna ay si Richard Gomez, Aguinaldo ay si John Lloyd Cruz, at Mabini ay si Alden Richard?  Baka naman naging masayang zarzuela ito.)  Salamat sa direksiyon ni Jerrold Tarog, kapani-paniwala din ang mga eksena ng paglalabanan; nakadagdag din sa  pagka-makatotohanan ng Heneral Luna ang pagkakaroon ng tila mga tunay na “kano.”  Wala nang pupunahing pagkukulang ang CINEMA sa ibang  technical aspects ng Heneral Luna, bawa’t aspeto ay may kanya-kanyang ambag sa maayos na kabuuan ng pelikula.

Kadalasan, kapag ang isang pelikula ay tungkol sa kasaysayan—sa ibang bansa man o dito sa Pilipinas—sinisikap nitong maging mapitagan.  Ang mga “bida” ay ipinakikita bilang mga bayani—magigiting, halos hindi mo makikitaan ng mga kahinaan ng karaniwang tao.  At ang mga pangyayaring isinasalarawan ay pawang mahahalaga sa buhay ng bida at sa pagsulong ng kasaysayan.  Kahit na nga maaaring magbigay-inspirasyon ang kanilang kuwento, minsan ay nakapangliliit din naman ito, lalu na’t kung iisipin natin ang tila lampas-tao nang tapang, giting, at kadakilaan ng bayani.  Dito naiiba ang Heneral Luna.  Ang Antonio Luna ni Arcilla at Tarog ay pinaghalong kagitingan at kabaliwan, kaya taong-tao.  Sa digmaan, walang takot; bilang anak ng Inang Bayan, iaalay ang buhay; kasama ng mga kawal, nambubulyaw, nambabatok, nagmumura, humahalakhak; sa piling ng sinisintang babae, naglalaho ang bangis.  (Hindi mapigilan ng CINEMA ang magtaka: uso na ba ang “P…… i….” noong panahong iyon?  Hindi ba’t sa wikang Kastila pa ang pagmumura, tulad ng “Hijo de p….”?  Naitatanong lang po).

Sa kabila ng mumunting daplis ng pelikula, nagtagumpay ang maningning na pagdidirihe ni Tarog na isalarawan ang dalawang mukha ng kasaysayan: katawa-tawang komedya at walang kapararakang trahedya.  Maraming ipinupunlang katanungan ang Heneral Luna sa isip ng manunood:  Sino bang talaga ang nagpapatay kay Heneral Luna?  Gaano katapat ang pelikula sa katotohanan sa likod ng mga pangyayari sa kasaysayan?  Bakit nasabi ni Heneral Luna na ang ating pinakamasahol na kaaway ay hindi ang mga banyaga kungdi ang ating sarili?  Di kaya ang hamon ni Heneral Luna sa mga namumuno noon—“Bayan o sarili?”  “Negosyo o kalayaan?”—ay hamon din ng Heneral Luna sa mga namumuno ngayon sa Pilipinas? 

Bagama’t itinuturing nating isang “demokrasya” ang Pilipinas sa ngayon, hindi maikakaila na tayo ay isang nahahating bayan.  Ang isang bayan na walang pagkakaisa sa puso, diwa, mithiin, at gawa ay madaling magugupo ng mga dayuhang nagnanasa sa kanyang likas na yaman at nagsasamantala sa kanyang kahangalan.  Iminumulat ng Heneral Luna ang mga mata ng makabagong Pilipino upang matutuhan natin ang mga aral ng kasaysayan.  Saan patutungo ang Inang Bayan kung ang tanging katanungan ng mga kabataan sa ngayon tungkol sa Heneral Luna ay “Bakit palaging nakaupo si Mabini?”