Ma' Rosa

DIRECTOR:  Brillante Mendoza  LEAD CAST:  Jaclyn Jose, Julio Diaz, Mon Confiado, Baron Geisler, Jomari Angeles, Felix Roco, Andi Eigenmann WRITER: Troy Espiritu  PRODUCER: Larry Castillo  EDITOR:  Diego Marx Dobles  MUSIC: Teresa Barrozo  CINEMATOGRAPHER:  Odyssey Flores  PRODUCTION COMPANY: Center Stage Productions  DISTRIBUTOR: Films Distribution, Paris  GENRE: Drama  LANGUAGE:  Pilipino  LOCATION:  Manila slums RUNNING TIME: 110 minutes

Technical assessment: 3.5

Moral assessment:  2.5

CINEMA rating:  V18

MTRCB rating:  R16

Isang maliit na tindahang sari-sari lamang ang pinagkakakitaan ng mag-asawang Rosa at Nestor Reyes (Jaclyn Jose at Julio Diaz), may apat na anak sila at nakatira sa isang squatter area sa Maynila.  Upang madagdagan ang kinikita, nagtitingi sila ng droga sa ilang mga kapitbahay.  Lulusubin ng pulisya ang kanilang bahay at sa kabila ng kanilang pagmamaang-maangan, matatagpuan ng mga alagad ng batas ang kahong taguan nila ng shabu.  Nakaposas na kakaladkarin ng mga pulis ang mag-asawa sa presinto, at hihihimukin silang makipag-areglo na lamang—hihingan sila ng mga ito ng 200,000 libong piso kapalit ng kanilang paglaya.  Pagka’t wala naman silang gasinong naiipon, papayag sila sa alok ng mga pulis na ituro na lamang ang kanilang pinagkukunan ng droga—si Jomar (Kristofer King)—para ito ang dakpin at siyang managot.  Bagama’t maibababa sa 100,000 piso na lamang ang hinihingi ng mga pulis, ang makakaya lamang ibigay ng asawa ni Jomar ay 50,000.  Walang magagawa ang mag-asawang nakakulong kungdi ang umasa sa mga anak; sa kagustuhan namang makalaya ang mga magulang, kung anu-anong paraan ang papasukin ng mga bata para makalikom ng halagang inaasahan ng mga buktot na pulis.

Unang tatambad sa paningin ng manonood sa Ma Rosa ang maalog na kuha ng kamera, bagay na sinadya upang higit na maging “tunay na buhay” ang dating ng salaysay.  Pagka’t sinikap ni Mendoza na mag-mukhang isang dokumentaryo at maging makatotohanan ang anyo ng pelikula, hindi kinailangan ng Ma Rosa ang mga eksena o tanawing makapigil-hininga sa ganda.  Ang mga manonood na medaling mahilo o hindi nakakaunawa sa layuning ito ay hindi rin makakatagal sa ganitong patalbog-talbog na mga imahen, at malamang ay mawalan din agad sila ng interes sa inilalahad ng pelikula.  Sayang, sapagka’t napapaloob sa kabuuan ng kuwento ang malaking bahagi ng puwersa ng Ma Rosa.

Ang tema ng droga at ang pagiging ganid at mapagsamantala ng ilang mga pulis ay hindi na bago o naiiba sa mga pelikula ngayon, ngunit dahil sa maigting at taos-pusong pagganap ng mga artista, nabigyang-buhay ang Ma Rosa—nabigyan ito ng sapat na galaw at hininga upang sundutin ang kaisipan ng mga manunood at magtanong ng “Ito kaya talaga ang nangyayari sa kapaligiran natin ngayon?”

Sa kabila ng magaling na pagganap ng mga nangunguna sa cast, namumukod-tangi pa rin ang husay ni Jose bilang si Rosa.  Dalisay at buong-buo ang pagsasalarawan ni Jose sa katauhan ng bidang biktima; habang sinusundan mo ang mga pangyayaring kinasasadlakan ni Rosa, hindi man lamang sasagi sa isip mo na “si Jose iyan at umaarte lang siya dahil hanapbuhay niya iyan”.  Sa igting ng kanyang pagganap, kinilala ang kakayahan ni Jose ng mga hurado sa Cannes Film Festival—mga batikan sa larangan ng pelikula—at itinanghal siya bilang Best Actress sa taong 2016, ang kauna-unahang aktres mula sa Timog-Silangang Asia na tumanggap ng Palme d’Or mula sa pinaka-prestigious film festival sa buong mundo.

Sa kagustuhan marahil ni Mendoza na tutukan ang corruption sa hanay ng mga pulis, iniwasan na ng Ma Rosa na sisirin pa ang mga motibo ng mga tauhan sa kuwento—ang nanaig ay ang pagpapakita ng kagipitan ng pamilyang Reyes sa kamay ng mga pulis at ang paglapat nila ng solusyon dito.  Pagkat hindi naipakita kung ano ang maaaring mangyari kung hindi makakalikom ng sapat na halagang pang-areglo ang pamilya, nagkulang sa tension ang situasyon: tila siguradong-sigurado sila na “maareglo” lamang nila ang mga pulis ay malaya nang muli ang mag-asawa, tapos na ang problema.

Gawa ng mga “bungi” ng pelikula, o sa kabila ng mga ito, maraming maaaring pag-usapang issues sa Ma Rosa.  Ilan sa mga katanungan ng mapanuring manunood ay: “Tama o makatuwiran ba na ipagamit ng binatilyong si Erwin ang kanyang katawan upang kumita ng iaambag sa pang-areglo sa pulis?  Sa ipinakitang eksena sa kama at sa bayaran matapos ito, lumalabas na tila hindi na bago ang karanasang iyon kay Erwin—batid kaya ito ng kanyang mga magulang?  Hindi kaya pagsimulan ito ng bagong problema sa pamilya, kung hindi man ng isang uri ng adiksiyon para kay Erwin?

Ngunit sa kadulu-duluhan, mapapatawad na rin ang mga kakulangan at kalabisan ng pelikula.  Halimbawa, ang kakulangan ng delikadesa sa labis na mahaba at buyangyang na eksena ng pagsisiping ng dalawang lalaki ay tatapatan naman ng banayad na pamumukadkad ng katotohanan sa mga huling sandali, kung kailan—habang binubusog ang sarili sa pagnguya ng fishball at pagmamasid sa isang pamilyang nagsasara ng kanilang munting tindahan sa bangketa—si Rosa ay luluha.  Walang salita, walang tunog, walang musika—luha lamang ng isang inang nasa dilim.

Sino ang makapagsasabi kung bakit lumuluha si Rosa?  Hindi pinalad ang CINEMA na tanungin si Mendoza tungkol dito, ngunit sa aming palagay, magkahalong hapis at pagsisisi ang kahulugan ng pagluha ni Rosa.  Matatag na babae si Rosa—hindi niya iiyakan ang matinding pagod, ang malaking pagkakautang na hinaharap, o ang pang-aapi ng makapangyarihan.  Dahil sa kanyang namasdang pamilya, tila baga nagbalik-tanaw siya sa panahon ng kawalang-malay: maliliit pa ang mga anak nila, sa bangketa lang sila nagtitinda, masaya sila—at wala pang droga sa buhay nila noon. 

I love you to death

DIRECTOR: Miko Livelo  LEAD CAST: Kiray Celis, Enchong Dee, Janice De Belen, Betong Sumaya, Michelle Vito, Devon Seron, Trina Legaspi, Shine Kuk, Paolo Gumabao, Jon Lucas, Christian Bables, Nico Nicolas, Dino Pastrano, Gilbert Orsini  SCREENWRITER: Ash Malanum  EXECUTIVE PRODUCERS: Lily Monteverde, Roselle Monteverde  MUSIC BY: Francis Concio  FILM EDITOR: Carlo Francisco Manatad  GENRE: Romantic Horror Comedy  CINEMATOGRAPHER: Moises Zee

PRODUCTION DESIGNER: Vanessa Uriarte  PRODUCTON COMPANY: Regal Entertainment, Inc.  DISTRIBUTED BY: Regal Entertainment, Inc.  COUNTRY: Philippines  LANGUAGE: Pilipino  RUNNING TIME: 104 minutes

Technical Assessment: 2.5

Moral Assessment: 2

Cinema Rating: V18

MTRCB Rating: PG

Noong sila’y mga musmos pa lamang, nagsumpaan sina Tonton (Enchong Dee) at Gwen (Kiray Celis) na magpapakasal pagdating ng tamang panahon at magmamahalan hanggang kamatayan.  Ngunit nang dahil sa tila panunukso ng mga kaibigan ni Gwen kay Tonton, nagkahiwalay sila ng landas at si Tonton ay labis na naghinanakit at isinumpang si Gwen ay papangit.  Makalipas ang sampung taon, makikitang pawang nagkatotoo ang sumpang ito ni Tonton kay Gwen.  Kung kaya’t sa kanyang kaarawan, hiniling ni Gwen na sana’y dumating na sa buhay niya ang isang lalaking magiging “patay na patay” sa kanya.  At tila isang kasagutan sa kanyang hiling, nagbalik si Tonton sa buhay niya at niyaya siya agad nito na magpakasal.  Mamamangha si Gwen sa matipuno at guwapong si Tonton, agad niyang tatanggapin ang alok nito na magpakasal.  Ngunit tila may hindi maipaliwanag na misteryo sa pagkatao ni Tonton.  Simula rin nang magbalik ito sa buhay ni Gwen, tila nagkakasunod-sunod ang pagkamatay ng kanyang mga kaibigan.  Siya pa rin kaya ang Tonton na matagal nang hinintay ni Gwen?  

Nagsubok ang I Love You To Death na maghain ng bagong putahe ng romantic-horror-comedy sa pagkakaraon ng bidang babae na ang kasikatan ay natamo sa pagkakaroon ng “kakaibang-uri” ng kagandahang panlabas.  Bagama’t mahusay si Celis, tila malabis ang pagtataya ng pelikula sa kanyang hitsura para laging gamitin itong tulay upang maitawid ang katatawanan sa pelikula.  Isa itong makalumang paraan ng komedya.  Sa isang banda, nakakabilib na sana ang pelikula sa mapanglibak nitong paglalarawan ng lipunang umiikot sa materyal na bagay at pagpapahalaga sa panlabas na anyo.  Nakakatawang panoorin ang magbabarkadang babae at lalaki na talagang tipikal na samahan ng mga kabataan sa ngayon—lalo na sa mga nanggaling sa may-kayang angkan.  Nagsubok din ang I Love You To Death na magpamalas ng mga nakagugulat na special effects at make-up.  Matagumpay ito sa ilang eksena, ngunit palaging problemado ang pelikula pagdating sa kabuuan ng pagsasalaysay nito—maraming mga eksenang tila hindi maramdaman at hindi malaman ng manononood ang pinanggagalingan.  Mahina ang hagod ng emosyon—marahil ito’y dahil sa hindi kapani-paniwala ang pagkakalahad ng kwento.  Kitang may malalim na sining at talinong pinangagalingan ang pelikula ngunit sadyang maraming kulang upang masabing epektibo ito bagama’t itoý tunay na napapanahon.

Problemado rin ang pelikula pagdating sa aral at asal na nais nitong iparating. Sa isang banda, kapuri-puri ang pelikula sa pagtalakay nito ng problemang “bullying” o pag-aalipusta. Tila ito ang naging sentro ng pinanggagalingan ng mga bida sa pelikula—ang sugat na dulot nito tila mahirp mapaghilom. Tumatanim ang sakit ng pag-aalipusta hanggang kamatayan.  Natabunan ng malabis na galit at paghihiganti ang dapat sana’y magandang mensahe ng pelikula. Nariyan pa ang kaguluhan kung ano ba talaga ang totoong motibo ni Tonton? Tunay ba ang kanyang pag-ibig kay Gwen o hindi? Paanong ang mga musmos na tulad nila ay nagkaroon ng kakayahan at kaalaman ukol sa wagas na pag-ibig? Bagama’t ang pagmamahal ay walang pinipiling edad o estado, ang mga batang tulad nila ay hindi dapat pinagmumulan ng malisya. Hindi dapat maging instrumento ang sining ng pelikula upang palabasin na ang malisya ay nagsisimula sa pagkabata. Ito’y isang kasinungalingang pilit nilang idinidiin maya’t-maya dahil lamang sa ito’y “cute” tingnan. Ang nakakabahala dito’y nagkakaroon ng tila malabong kahulugan ang pagmamahal sa mga musmos na gaya nila. Isa pang malabis na nakakabahala sa I Love You To Death ay ang mga kahindik-hindik na eksena at larawan ng malabis na katatakutan—mga bahagi ng katawan na binabali, sinusunog, pinuputol, pinahihirapan.  Anuman ang nais nitong sabihin, kalabisan na ito para sa mga batang manonood—maaari itong magdulot ng bangungot sa kanila. Kita rin sa pelikula na walang pagpapahalaga ang Pilipino sa pakikipag-kapwa—pawang nabubuhay sila para sa kanilang pansariling interes lamang. Tama bang tanggihan ng upuan sa dyip ang isang nakasuot-pangkasal at hayaan pa itong sumabit sa dyipni?  Dahil dito at sa marami pang ibang dahilan, minamarapat ng CINEMA na ang I Love You to Death ay para lamang sa manonood na may 18 taong gulang pataas.