Technical assessment: 2
Moral assessment: 2
MTRCB rating: R 16
CINEMA rating:
V 18 (For viewers 18 years
old and above)
Magbubukas
ng Lihis ang ilang sandaling
dokumentaryo na nagpapakita ng mga kabuhungang nangyayari noong dekada 80, at
magsasalit-salit iyon at ang mga eksena ng mga pangyayaring magaganap makalipas
ang 20 taon. Kabilang sa samahang
NPA sila Ka Jimmy (Jake Cuenca) at Ka Felix (Joem Bascon) noong panahon ng
kaguluhan, at magkakaibigan sila kahit batid nilang mahigpit na ipinagbabawal
ito ng samahan. Hahadlang sa pag-iibigan ng dalawa ang pagdating ni Jasmin (Lovi
Poe), isang volunteer na tangkang magtagal
sa samahan nang dalawang linggo lamang ngunit mapapaibig at papakasalan ni Ka Felix. Taong 2006, ang estudyanteng si Ada
(Isabelle Daza) ay magsasaliksik naman para sa kanyang ginagawang thesis tungkol sa isang massacre na nangyari sa Barrio
Acacia. Dito niya matutuklasan ang
tunay na pangyayari noong panahong iyon na pilit itinatago sa kanya ng kanyang
inang si Cecilia (Gloria Diaz).
Maganda
at maayos ang simula ng Lihis,
bagama’t gasgas na ang mga eksenang ipinakikita nito. Marami-rami na ring mga pelikula ang namuhunan sa mababaw na
pagtalakay sa kasaysayan noong panahon ng Martial
Law sa Pilipinas, at hindi naiba rito ang Lihis, bagay na nagpakulay-propaganda dito. Sapat ang husay sa pagganap na
ipinakita ng bagitang si Daza, higit siyang palagay sa harap ng kamera kaysa sa
kanyang ina sa tunay na buhay, si Diaz, na minsa’y magaling at minsa’y hilaw
ang pagganap. Pasable na rin ang
pag-arte ni Poe, bagama’t hindi ganoong kalaki ang hamon ng kanyang papel. Kakatwang panoorin ang dalawang kilalang
machong aktor (Cuenca at Bascon) na kumikilos nang salungat sa kanilang imahen
bilang mga artista, ngunit naitawid naman nila nang kapani-paniwala ang
kani-kaniyang papel. Maliban nga
lang sa masyadong malinis at maporma ang mga rebeldeng bida: sosyal ang tabas
ng buhok, naka-gel pa yata, style gumamit ng tubaw sa ulo man o sa
leeg, at ang pananamit ay sunod na sunod sa uso ngayon, hindi naglalalayo sa
mga modelong nasa billboards sa
EDSA—samakatuwid, hindi tapat sa panahon ng istorya. Pero ang pinakamalaking problema ng Lihis ay ang kanyang pahatid na mensahe. Malabo.
Sa
pagbabalik-tanaw sa mga mabibigat na isyu noong panahon ng Martial Law, at sa
pagtatakda sa underground movement
bilang mundo ng mga pangunahing tauhan, ano ang ninais tumbukin ng Lihis? Na sila ay may matinding pagmamahal sa bayan at hangaring
sagipin ito sa tiyak na kapahamakan?
Sa paglalarawan ng bawal na pag-ibig, gusto bang sabihin ng pelikula na
walang hihigit pa sa kapangyarihan ng laman para alipinin ang tao? Kung hangad ng Lihis na pag-alabin ang damdaming ng manonood upang mahalin ang
Inang Bayan, lumihis ito sa kaniyang pakay, pagkat higit na maigting ang
paglalahad nito ng ugnayang namamagitan sa dalawang lalaki kaysa kanilang
ipinaglalaban para sa bayan.
Noong
namalas ng CINEMA ang
dokumentaryong nagbukas sa Lihis,
naisip naming “Siryoso ito, mukhang malaman!” Ngunit noong mangyari na ang unang “sagupaan” ni Ka Jimmy at
Ka Felix, naisip naman namin, “Ganoon lang? Ganoon bang kasimple yon?” Sa una kasi’y ipinakita ang init ng kanilang mga pagtatalo
sa mga pulong, na halos magsuntukan na sila, iyon pala’y eskrimahan ang totoong
gusto nila. Nagsuntukan; nang
magkadaganan, nauwi sa halikan; at nagtuluy-tuloy sa pukpukan. Sa tantiya ng CINEMA, ginamit lamang na
“sasakyan” ng Lihis ang Martial law setting upang patunayan na
masidhi sa lahat ang tawag ng laman—higit na makapangyarihan kaysa sa mga
pinakamatayog na adhikain ng tao.
Sa gayon, tila “nabakla” ang layunin ng Lihis.
“Mapagbigay”
ang pelikula sa relasyon ng dalawang lalaki—ito ang naging pananaw ng CINEMA
gawa ng mga katanungang hindi masagot sa Lihis. Kung mahigpit na ipinagbabawal ang
ganoong uri ng relasyon sa NPA, bakit hindi iwinawasto ng mga kasamahan nila
ang dalawa samantalang “marami nang nakakahalata” sa kanila? Kung higit na mahalaga kay Ka Jimmy at
Ka Felix ang kanilang ipinaglalaban sa bayan, bakit hindi nila inuuna ito sa
lahat? Walang ipinakikitang
isinasakripisyo ang sariling pagnanasa alang-alang sa pagsulong ng layunin ng
samahan. Sa katunayan, alipin sila
ng “init” nila sa isa’t isa: sa liwanag ng araw, sa ilog, hantaran silang
gumagawa ng bawal—hindi na ba nila naisip na baka may makakita sa kanila,
kasama man nila o mga taga-nayon na maliligo o maglalaba sa ilog—bagay na
makakapula sa pangalan ng samahan?
Kung hindi lamang laman ang ugat ng kanilang pagkaka-akit sa isa’t isa,
bakit hindi man lamang sila ipinakikitang nag-uusap nang matimtiman tungkol sa
kanilang pag-ibig sa bayan at malasakit sa kapwa?
Maging
ang buong-loob na pagkarahuyo ni Jasmin kay Ka Felix hanggang sa pakasalan siya
nito ay hindi masasabing nagmumula sa tunay na pag-ibig kungdi sa kagustuhan
lamang patunayan ng babae na wala siyang ginustong hindi napasakanya. At nang mapasakanya na nga, sa kabila
ng pagkakaroon ng maayos na buhay at pamilya ni Ka Felix, mabibitag pa itong
muli sa matinding pagtugis ng lumuluha at nagdurusang Ka Jimmy. Kakatwa na pati na ang ina ni Ka Jimmy
ay naging kunsintidora; ni hindi niya pinaalalahanan ang anak na layuan ang
lalaking may pamilya—and mahalaga sa kanya’y maligaya ang kanyang anak, tapos.
May
mga naulinigan kami sa sinehan na nag-aabang sa mga eksena ng pagtatalik ng
dalawang lalaki. “Tatlong eksena
daw iyon,” sambit nila, at dumating nga ang tatlong eksena, tatlong eksenang
hindi namin inakalang buong-layang ipapalabas sa mga sinehan ng SM Malls na hindi diumano nagpapalabas
ng mga pang-adults.
Hindi
ikinakaila ng CINEMA na may mga taong “lihis” ang kagustuhang seksuwal, at ang
mga ito’y matatagpuan kahit na sa mga samahang tulad ng NPA, militar, o
Simbahan, sa anumang relihiyon.
Hindi nanghuhusga ang CINEMA batay sa kasarian ng tao, ngunit nais
ipagpalagay ng CINEMA na ang pinilakang tabing ay may kapangyarihang mag-angat
ng kalagayan at kamalayan ng tao.
At ang isang paraan upang maisakatuparan ito ay ang pagpapakita na
mayroon pang mga bagay na higit na mahalaga kaysa pangsariling kasiyahan, lalu
na’t kung ang kasiyahang ito ay nagiging sanhi lamang ng higit pang malaki,
marami, at malalang mga suliranin.
